ლარი–დოლარის პროგნოზები 2024 წლისთვის
ყოველთვის რთულია ვალუტის ფასის ცვლილების პროგნოზირება მრავალი ფაქტორის გამო, რომლებიც გავლენას ახდენენ გაცვლით კურსებზე და ამ ფაქტორების უმეტესობა მეტად რთული, დინამიური და ურთიერთდაკავშირებულია.
საქართველო პატარა ქვეყანაა, მცირე ეკონომიკით. მცირე გლობალურ მოვლენებსაც კი შეუძლია დიდი გავლენა მოახდინოს საქართველოს ეროვნული ვალუტის: ქართული ლარის ღირებულებაზე. ბოლო რამდენიმე წლის განმავლობაში საქართველოს ეკონომიკამ იხილა უამრავი გამოწვევა და შესაძლებლობა. Covid-19-ის პანდემიამ დააზარალა როგორც საქართველოს ეკონომიკა, ასევე სხვა ქვეყნების ეკონომიკა. ამასთან რუსეთის ბოლო ომიც უკრაინაში ასევე მძიმედ აისახება საქართველოს ბაზრებზე.
აშშ დოლარი არის მეორე ყველაზე აქტიურად გამოყენებული ვალუტა საქართველოში. სანამ მთავრობა ცდილობდა ქვეყნის ეკონომიკის დედოლარიზაციას, ადამიანების უმეტესობა დოლარს იყენებს სახლებისა და მანქანების შესაძენად.
იმის პროგნოზირებისას, თუ რა მოუვა აშშ დოლარი/ლარის სავალუტო წყვილის ღირებულებას 2024 წელს, უნდა გავითვალისწინოთ მრავალი ფაქტორი, როგორიცაა მოახლოებული არჩევნები საქართველოში და აშშ-ში, სავაჭრო ბალანსი, მშპ-ს ზრდის ტემპი, გაზრდილი რაოდენობა, რუსი მიგრანტები, მონეტარული პოლიტიკა და სხვა.
პოლიტიკური და გეოპოლიტიკური ფაქტორები, რომლებიც გავლენას ახდენენ აშშ დოლარი/ლარზე
პოლიტიკური და გეოპოლიტიკური ფაქტორები შეიძლება იყოს მნიშვნელოვანი ფაქტორი ვალუტის ღირებულების განსაზღვრაში. მოდით გადავხედოთ მომავალ და მიმდინარე მოვლენებს.
არჩევნები საქართველოში
2024 წლის ბოლოს საქართველოში საპარლამენტო არჩევნებია მოსალოდნელი. გაითვალისწინეთ, რომ საქართველო არის საპარლამენტო რესპუბლიკა, რაც ნიშნავს, რომ მომავალი არჩევნები ქვეყნისთვის მთავარი პოლიტიკური მოვლენაა. და მთელი 2024 წლის განმავლობაში იქნება კამპანიები და დაპირებები..
სავარაუდოა, რომ ფულის დახარჯვის მაჩვენებელი გაიზრდება ხელისუფლების მიერ, რათა არჩევნების წინ ქართველი ხალხის გული და გონება მოიგოს, თუმცა ცნობილია, რომ გაზრდილმა ხარჯებმა შეიძლება გამოიწვიოს ინფლაცია. მოსალოდნელია, რომ მოახლოებული არჩევნები 2024 წლისთვის ქართული ლარის გამყარებისთვის უარყოფითი ფაქტორი იქნება.
არჩევნები აშშ-ში
2024 წელი შეერთებულ შტატებში საპრეზიდენტო არჩევნების წელია. არჩევნებმა შეიძლება მოიტანოს ცვლილებები საგარეო და ეროვნულ პოლიტიკაში, რაც გავლენას მოახდენს აშშ დოლარის ღირებულებაზე. არჩევნები გავლენას ახდენს არსებით ეკონომიკურ ფაქტორებზე, როგორიცაა ვაჭრობა, ფისკალური და მონეტარული პოლიტიკა და აშშ-ის პოზიცია მიმდინარე სამხედრო კონფლიქტების მიმართ. კამპანიების მართვის სტილმ და არჩევნების შედეგებმა შეიძლება გავლენა მოახდინოს ინვესტორების განწყობაზე. თუ არჩევნების პროცესი და შედეგები დადებითად აღიქმება აშშ-ს ეკონომიკისთვის, ამან შეიძლება გამოიწვიოს ინვესტორების ნდობის გაზრდა და აშშ დოლარის გაძლიერება და პირიქით. ამ ეტაპზე ძნელი სათქმელია, რა გავლენას მოახდენს არჩევნები დოლარზე.
საქართველოსა და ევროკავშირს შორის არსებული ეკონომიკური კავშირები და მათი პერსპექტივები
საქართველო უფრო მეტ კავშირს ამყარებს ევროკავშირთან. რუსეთის ომი უკრაინაში, დაეხმარა ამ პროცესს, რადგან ბევრმა ევროპელმა პოლიტიკოსმა, რომლებიც ადრე ეწინააღმდეგებოდნენ ევროკავშირის გაფართოებას, ახლა შეიცვალა რიტორიკა. გერმანია ევროკავშირის სხვა ქვეყნებს შორის ერთ-ერთი ყველაზე თვალსაჩინო მაგალითია. აშშ-ს, ჩინეთის და იაპონიის შემდეგ, გერმანიამ მოახერხა ენერგოდამოკიდებულების შემცირება რუსეთზე და მკვეთრად შეცვალა საგარეო პოლიტიკა.
საქართველო მრავალი წელია ცდილობს გახდეს ევროკავშირის წევრი და ამ მხრივ ქვეყანას უამრავი გამოწვევა აქვს. ჯერ ერთი, საქართველოს ეკონომიკა სუსტია და მეორეც, არის უსაფრთხოების პრობლემები. რუსეთის მიერ განხორციელებული ოკუპაცია ნიშნავს, რომ ქართველები ვერ აკონტროლებენ თავიანთი ტერიტორიის 20%-ს და ყოველთვის არის დაძაბულობა სეპარატისტული რეგიონების საზღვრებთან.
თუ საქართველო ევროკავშირის კანდიდატის სტატუსს მოიპოვებს, ეს საქართველოს ეკონომიკისთვის დადებითი გავლენის მქონე იქნება და ლარის ღირებულება გაიზრდება. ევროკავშირის კანდიდატის სტატუსი ნიშნავს, რომ მეტი ინვესტორი დაინტერესდება საქონლისა და მომსახურების წარმოებით საქართველოში. როგორც უკვე აღვნიშნეთ, საქართველოს აქვს შედარებით დაბალი ეკონომიკური დონე და შემცირებული ხარჯები ადამიანურ რესურსებზე რაც შეიძლება იყოს გადამწყვეტი ფაქტორი მრავალი საერთაშორისო კომპანიისთვის, რომლებიც მიზნად ისახავენ ემსახურონ ევროკავშირის ბაზრებს თავიანთი პროდუქციის საქართველოში გადასატანად. გარდა ამისა, კანდიდატის სტატუსი ევროკავშირიდან ქართველ ფერმერებს, ინსტიტუტებსა და ბიზნესს მეტ გრანტებსა და ფინანსურ შემოსავლებს მოუტანს.
სამხედრო კონფლიქტი უკრაინაში
უკრაინაში რუსეთის ომის გავლენა საქართველოში უკვე იგრძნობა. ბევრი რუსი სამხედრო გაწვევას დაქვემდებარებული ტოვებს ქვეყანას და თავს აფარებს ისეთ ქვეყნებს როგორიცაა საქართველო, სომხეთი და სხვა.
რუსი მიგრანტების შემოდინება ნამდვილად პოზიტიური ფაქტორია ქართული ლარისთვის. საქართველოს ცენტრალურმა ბანკმა საგრძნობლად გაზარდა სავალუტო რეზერვები, ლარი უფრო სტაბილური გახდა და ინვესტორების ნდობა საქართველოს ეკონომიკის მიმართ გაიზარდა. განსაკუთრებით უძრავი ქონების სექტორმა განიცადა ერთ-ერთი ყველაზე დიდი ზრდა. სამშენებლო მასალებზე და ქონებაზე ფასები უცებ გაიზარდა. თუმცა, აღსანიშნავია, რომ ქონებაზე ფასების მატებასაც თავისი მინუსიც აქვს. დაზარალებულები, ძირითადად, ქართველები არიან, რომლებსაც სახლი არ აქვთ და უწევთ მისი ქირაობა, ახლა გაზრდილი გადასახადი ემუქრებათ.
თუ 2024 წელს გაგრძელდება მზარდი მიგრაცია რუსეთიდან საქართველოში, ქართული ლარი, სავარაუდოდ, ამით ისარგებლებს. საქართველოს აქვს სახმელეთო საზღვარი რუსეთთან და რუსებისთვის ქვეყანაში შესვლისთვის სავიზო მოთხოვნები არ არსებობს. მართალია, ბოლო წლებში საქართველოში ფასები გაიზარდა, ის ფაქტი, რომ რუსები საქართველოში ადვილად გადადიან, ქვეყანას პოპულარულ ადგილად აქცევს მიგრანტებისთვის.
მონეტარული პოლიტიკა
საქართველოში ფულად-საკრედიტო პოლიტიკას მართავს საქართველოს ეროვნული ბანკი (სებ), რომელიც ქვეყნის ცენტრალური ბანკია. მაშინ, როცა, თეორიულად, საქართველოს ეროვნული ბანკი (სებ) დამოუკიდებელი ინსტიტუტის სახით ფუნქციონირებს, ოთარ ფარცხალაძის საქმესთან დაკავშირებული ბოლოდროინდელი მოვლენები ამ დამოუკიდებლობის პრაქტიკულ გამოყენებასთან დაკავშირებით კითხვებს აჩენს. ამ სტატიაში ჩვენ უფრო ღრმად ჩავუღრმავდებით ამ მოვლენების შედეგებს და მათ გავლენას სებ-ის აღქმულ ავტონომიაზე.
ნებისმიერი ცენტრალური ბანკის მთავარი მიზანი ინფლაციის კონტროლია. ზოგადად, ცენტრალური ბანკები მიზნად ისახავს 2-4%-იან ინფლაციას, სადაც მნიშვნელოვანია განაკვეთების სტაბილური შენარჩუნება. სტაბილურობა გადამწყვეტია, რადგან ქაოტურ გარემოში ბიზნესი ზარალდება, პროგნოზები რთულდება, მომავალი 5-10 წლის წინ დაგეგმვა შეუძლებელი ხდება და შედეგად იქმნება ნაკლები პროდუქტი და მომსახურება. ინფლაციის საწინააღმდეგოდ საუკეთესო პოლიტიკაა ეკონომიკის განვითარებაში დახმარება. ძლიერ ეკონომიკას შეუძლია გაუძლოს გლობალურ და საერთაშორისო გამოწვევებს და განაგრძოს ზრდა. ეკონომიკისთვის კიდევ ერთი პოპულარული, მაგრამ საზიანო ინსტრუმენტი, რომელსაც ცენტრალური ბანკები ხშირად იყენებენ, არის საპროცენტო განაკვეთი.
მაღალი საპროცენტო განაკვეთები ცუდია ეკონომიკისთვის, რადგან ეს აძვირებს ფიზიკურ პირებისთვის და ბიზნესისთვის სესხების აღებას, ბიზნესის გაფართოებას და პროდუქტების მოხმარებას. ხარჯვის ნაკლებობა იწვევს მოთხოვნის შემცირებას და კომპანიები წყვეტენ საქმიანობას ან ამცირებენ დასაქმებულთა რაოდენობას. საქართველოში საპროცენტო განაკვეთები 8-12%-ის ფარგლებში მერყეობს. 2023 წლისთვის განაკვეთები იყო დაახლოებით 11%.
აშშ-ში საპროცენტო განაკვეთები 2023 წლის ბოლოს დაახლოებით 5.5%-ია, რაც რეკორდულად მაღალია აშშ-ს ეკონომიკისთვის. აშშ-სა და ევროპის ქვეყნებს დიდი ხანია აქვთ წვდომა იაფ ფულზე, რამაც ხელი შეუწყო მათ ეკონომიკას ზრდას და ეროვნული ვალუტების გაძლიერებას. თუმცა, მოსალოდნელია, რომ მაღალი საპროცენტო განაკვეთების ტენდენცია გაგრძელდეს გლობალური გამოწვევებისა და ომების გამო.
სავაჭრო და ეკონომიკური ურთიერთობები
საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახურის (საქსტატის) მონაცემებით, წინასწარი ინფორმაციით, 2023 წელს საქართველოს სავაჭრო დეფიციტი 7,58 მილიარდ აშშ დოლარს აღემატება. როგორც ქვემოთ მოყვანილი გრაფიკიდან ხედავთ, სავაჭრო დეფიციტი გაიზარდა და მიაღწია რეკორდულ მაჩვენებელს: 7,96 მილიარდი 2022 წლისთვის. საქართველო არის მომხმარებელი ქვეყანა და დეფიციტი, სავარაუდოდ, 7,5-8,5 მილიარდი იქნება მომდევნო 2024 წლისთვის. აღსანიშნავია, რომ საქართველოს ევროკავშირში გაწევრიანების გზას ნამდვილად შეუძლია ქვეყანა მწარმოებელად აქციოს და გააუმჯობესოს სავაჭრო ბალანსი. უზარმაზარი სავაჭრო დეფიციტი იქნება უარყოფითი ფაქტორი ქართული ლარის სიმყარისთვის 2024 წლის განმავლობაში.
ტრანზაქციები უცხო ქვეყნებიდან საქართველოში
საქართველოს ეროვნული ბანკის მონაცემებით, 2023 წლის ოქტომბერში საზღვარგარეთიდან ფულადი გზავნილების მოცულობამ 283 აშშ დოლარი შეადგინა, რაც 2022 წლის ოქტომბრის მაჩვენებელზე 219 მლნ დოლარით (-43,6%-ით ნაკლებია).
როგორც სქემიდან ხედავთ, 2022 წელს განიცადა ტრანზაქციების მასიური ზრდა და 2023 წლისთვის თანხა დასტაბილურდა. რამაც არ უნდა გამოიწვიოს ტრანზაქციების კლება, 2024 წლისთვისაც ეს ტენდენცია გაგრძელდება, ქართული ვალუტისთვის შედეგები უარყოფითი იქნება.
ტექნიკური ანალიზი
ახლა მოდით გადავხედოთ სქემებს. გაითვალისწინეთ, რომ სქემების ანალიზი, ანალიზის მხოლოდ ერთი ნაწილია და საბოლოო პროგნოზისთვის საფუძვლების გათვალისწინებაც საჭიროა. ფუნდამენტური ფაქტორები, როგორიცაა ეკონომიკური და პოლიტიკური მოვლენები, მოძრაობს ბაზრებზე, მაგრამ ბაზრები მოძრაობენ ტექნიკური წესების მიხედვით. ორივე მნიშვნელოვანი ასპექტია ანალიზში იმის დასადგენად, თუ რა შეიძლება გამოიწვიოს ფასის გადაადგილება და რამდენად ძლიერი შეიძლება იყოს ეს მოძრაობა.
აშშ დოლარი/ლარი
გასული 2023 წლის განმავლობაში ქართული ლარი აშშ დოლართან მიმართებაში 2.71-ზე დაბალ ნიშნულს ინარჩუნებდაა. სავალუტო წყვილის ღირებულებაც კი დაეცა დაახლოებით 2.47-მდე. ტექნიკური მონაცემებით, უფრო სავარაუდოა, რომ ფასი ამ დიაპაზონში დარჩეს. ამასთან, აღსანიშნავია, რომ ქართული ლარისთვის 3.00 რთულად დასაშვები თუმცა ნორმალიზებადი დონეა. როდესაც ფასი უახლოვდება ამ დონეს, საქართველოს ეროვნული ბანკი მიდრეკილია აგრესიულად მართოს სვაალუტო ბაზარი, რათა ლარი დარჩეს ამ კრიტკულ დონეზე.
აშშ დოლარის ინდექსი (DXY)
აშშ დოლარი არის გლობალური ვალუტა. და მისი ღირებულება დამოკიდებულია იმაზე, თუ რამდენად ძლიერი ან სუსტია სხვა ვალუტა. საუკეთესო ინდექსი, რომელიც ზომავს აშშ დოლარის სიძლიერეს, არის აშშ დოლარის ინდექსი (DXY).
აშშ დოლარის ინდექსი გამოითვლება აშშ დოლარის გაცვლითი კურსის შეწონილი გეომეტრიული საშუალოთ სხვა ძირითადი ვალუტების მიმართ, თითოეულს აქვს განსაკუთრებული წონა:
ევრო – 57.6%
JPY – 13.6%
GBP – 11,9%
CAD – 9.1%
SEK – 4.2%
CHF – 3.6%
DXY ინდექსი იზრდება, როდესაც აშშ დოლარის გაცვლითი კურსი იზრდება ზემოთ ნახსენები სხვა ძირითადი ვალუტების მიმართ, და ის ეცემა, როდესაც აშშ დოლარი მცირდება ამ ვალუტებთან მიმართებაში.
ქვემოთ შეგიძლიათ იხილოთ DXY სქემა 2020 წლის სექტემბრიდან 2023 წლის ბოლომდე. 2023 წლის ინდექსის მნიშვნელობა მერყეობდა 98.7-დან 109-მდე. დიაგრამა გვიჩვენებს ოდნავ აღმავალ ტენდენციას, თუმცა, ფასი, როგორც ჩანს, დიაპაზონშია და ძალიან სავარაუდოა, რომ ვარდისფერი ტენდენციის ხაზი დაირღვეს 2024 წელს და ფასი დარჩეს დიაპაზონი, თუ პოლიტიკური და ეკონომიკური მოვლენები არ იმოქმედებს ფასზე.
რისკ–ფაქტორები
არსებობს მრავალი რისკი, რამაც შეიძლება ზიანი მიაყენოს ლარსა და აშშ დოლარს. საქართველო პატარა ქვეყანაა და მის ვალუტაზე ადვილად შეიძლება მოქმედებდეს გლობალური და შიდა მოვლენები. მიუხედავად იმისა, რომ აშშ დოლარი საერთაშორისო ვალუტაა, ის უფრო იმუნურია შიდა ფაქტორების მიმართ.
აშშ დოლარის ერთ-ერთი რისკის ფაქტორი იყო ალტერნატიული ვალუტები, როგორიცაა BRICS ვალუტა და ჩინური იუანი. BRICS (ბრაზილია, რუსეთი, ინდოეთი, ჩინეთი და სამხრეთ აფრიკა) ვალუტა, რომელიც მიზნად ისახავს აშშ დოლარის, როგორც გლობალური ვალუტის გამოწვევას, წარუმატებელი ოცნება იყო და, სავარაუდოდ, ასე დარჩება 2024 წელს. მათთვის ზედმეტად რთული ამოცანაა ჩაანაცვლონ სხვა ვალუტით აშშ–ს დომინანტობა ბაზარზე. გარდა ამისა, მათი მიზნები არ მოიცავს მსოფლიოს უდიდეს ეკონომიკებს: შეერთებულ შტატებსა და ევროპას.
აშშ დოლარისთვის უფრო დიდი პრობლემაა აშშ-ში მზარდი დავალიანება. 2023 წლისთვის ვალმა გადააჭარბა 33 ტრილიონ დოლარს. რაც ამძიმებს სიტუაციას ის არის, რომ მთავრობა იღებს მეტ სესხს ვალის პროცენტის მომსახურებისთვის.
ფარცხალაძის საქმე
ოთარ ფარცხალაძის საქმე საკმაოდ საინტერესოა მრავალი მიზეზის გამო. ჯერ ერთი, ეს აჩვენებს, რომ საქართველოს ეროვნული ბანკი არ არის სრულად დამოუკიდებელი ხელისუფლებისგან და კონსტიტუციის თანახმად, ცენტრალური ბანკი არის სრულიად დამოუკიდებელი სუბიექტი და მეორეც, ეს აჩვენებს, რომ მმართველ პარტიას სურს გარისკოს ფინანსური. მთელი ქვეყნის სტაბილურობა გარკვეული გავლენიანი პიროვნებების დასაცავად.
2023 წლის 14 სექტემბერს აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტმა გამოაქვეყნა სანქციების სია, რომელშიც შედიოდა საქართველოს ყოფილი გენერალური პროკურორი ოთარ ფარცხალაძე. სახელმწიფო დეპარტამენტის ცნობით, რუსეთის უშიშროების ფედერალური სამსახური (FSB) დაეხმარა ფარცხალაძეს რუსეთის მოქალაქეობის მიღებაში და გამოიყენა იგი ქართულ საზოგადოებასა და პოლიტიკაზე რუსეთის საკეთილდღეოდ ზემოქმედებისთვის. სანქციები ეხებოდა როგორც პირადად ბატონ ფარცხალაძეს, ასევე მის ბიზნესს და სიმდიდრეს.
ყოფილ მთავარ პროკურორს, ოთარ ფარცხალაძეს აშშ-ს სანქციების შემდეგ, რამდენიმე კომერციულმა ბანკმა საქართველოში დაადასტურა საერთაშორისო სანქციების რეგულაციების დაცვის ვალდებულება.
ნათია თურნავას (საქართველოს ცენტრალური ბანკის ხელმძღვანელის) პერსონალური გადაწყვეტილებით, ეროვნული ბანკის სამივე ვიცე-პრეზიდენტმა თანამდებობა დატოვა. ქართული ლარის სტაბილიზაციისთვის ცენტრალურ ბანკს თავისი რეზერვებიდან დაახლოებით 100 მილიონი აშშ დოლარის გაყიდვა მოუწია. თუმცა, ეს კონკრეტული შემთხვევა უფრო საზიანო იყო საქართველოს ეკონომიკისთვის, ვიდრე რიცხობრივად შეიძლება შეფასდეს. პირველად ბოლო რამდენიმე წლის განმავლობაში საქართველოს ეროვნული ბანკი განიხილებოდა არა როგორც დამოუკიდებელი სუბიექტი, არამედ როგორც სახელმწიფო კონტროლირებადი ორგანიზაცია.
ფარცხალაძის ეპიზოდი და მისი გავლენა ქართულ ლარზე პირდაპირია რაც მეტ ზიანს გულისხმობს თუ ფარცხალაძის საქმის მსგავსად სხვა საქმის გამოვლინებასაც ვნახავთ. შესაბამისად, საქართველოს ეროვნული ბანკის მჭიდრო კავშირები მმართველ პარტიასთან 2024 წლისთვის ლარის რისკ-ფაქტორად რჩება.
შეჯამება
იმის პროგნოზირება, თუ სად იქნება აშშ დოლარი/ლარი 2024 წლისთვის, რთულია, რადგან გასათვალისწინებელია სხვადასხვა ფაქტორები. ჩვენ მხოლოდ გარკვეული ვარაუდის გაკეთება შეგვიძლია. რუსი მიგრანტების შემოდინება დადებითად აისახება ქართული ლარის ღირებულებაზე. გარდა ამისა, ტურიზმი, როგორც ჩანს, უბრუნდება პანდემიამდელ დონეს. საქართველოს ცენტრალურმა ბანკმა გაზარდა საგარეო რეზერვები და საქართველო ევროკავშირის კანდიდატი ქვეყნისკენ მიმავალ გზაზე დგას. თუმცა, არსებობს უარყოფითი გავლენა ეკონომიკაზეც. სამთავრობო ხარჯები გაიზრდება, რადგან 2024 წელს საქართველოში საარჩევნო წელია, ცენტრალური ბანკების რეპუტაცია ფარცხალაძის ინციდენტმა დააზიანა, სავაჭრო ბალანსმა 7,58 მილიარდ დოლარს გადააჭარბა, 2022 წელთან შედარებით უცხო ქვეყნებიდან ტრანსფერები შემცირდა.
მეორე მხრივ, დოლარს აქვს საკუთარი გამოწვევები. შეერთებულმა შტატებმა უნდა გაუგზავნოს დახმარება თავის მოკავშირეებს უკრაინასა და ისრაელში, ებრძოლოს ბიუჯეტის დეფიციტს და ჩაატაროს არჩევნები. ყველა ამ ფაქტორის გათვალისწინების შემდეგ შეგვიძლია ვთქვათ, რომ აშშ დოლარი/ლარი დარჩება არასტაბილურ ვალუტად და მისი ფასი 2.4-დან 3-მდე მერყეობს.
